** آشنایی با سامانه تشخیص دوست از دشمن (IFF) **

سیستم تشخیص دوست از دشمن (Identification friend or foe) یا به اختصار IFF به سامانه هایی گفته می شود که وظیفه شناسایی دوست از دشمن را به منظور فرماندهی و کنترل بر عهده دارند و اطلاعات دیگری همچون موقعیت ، ماموریت و... را نیز در اختیار کاربر خود قرار می دهند. این سامانه ها عمدتا به عنوان زیرسامانه های راداری مورد استفاده قرار می گیرند و هم اکنون نقش بسیار مهمی را در افزایش بازدهی و کارایی سامانه های راداری بازی می کنند، به گونه ای که شاید بتوان گفت که امروزه هر سامانه راداری فاقد IFF، عملا کاربری خود را از دست خواهد داد . سامانه IFF دارای کاربردهای نظامی (برای شناسایی هواگردها، وسایل نقلیه و افراد به عنوان دوست یا دشمن) و نیز کاربردهای غیرنظامی است. از این سستم بیشتر برای کنترل هواگردها استفاده می شود . سابقه پیدایش سامانه تشخیص دوست از دشمن به جنگ جهانی دوم بر می گردد، زمانی که ارتش امریکا به منظور شناسایی هواپیماهای دشمن اقدام به اختصاص شناسه منحصر به فرد فرستنده هواپیماهای امریکایی کرد. سامانه پیشرفته تشخیص دوست از دشمن که در طی جنگ جهانی دوم تاثیر بسزایی در شناسایی هواپیماهای دوست از دشمن داشت، در واقع یک ترانسپوندر ( دستگاه فرستنده خودکار) است و به پیامهای پرسشی ایستگاه زمینی با ارسال پاسخ جواب می دهد که این جواب می تواند به روش های مختلفی رمز گردد.

لطفا جهت مطالعه کامل به ادامه مطلب مراجعه کنید

سیستم تشخیص دوست از دشمن (Identification friend or foe) یا به اختصار IFF به سامانه هایی گفته می شود که وظیفه شناسایی دوست از دشمن را به منظور فرماندهی و کنترل بر عهده دارند و اطلاعات دیگری همچون موقعیت ، ماموریت و... را نیز در اختیار کاربر خود قرار می دهند. این سامانه ها عمدتا به عنوان زیرسامانه های راداری مورد استفاده قرار می گیرند و هم اکنون نقش بسیار مهمی را در افزایش بازدهی و کارایی سامانه های راداری بازی می کنند، به گونه ای که شاید بتوان گفت که امروزه هر سامانه راداری فاقد IFF، عملا کاربری خود را از دست خواهد داد . سامانه IFF دارای کاربردهای نظامی (برای شناسایی هواگردها، وسایل نقلیه و افراد به عنوان دوست یا دشمن) و نیز کاربردهای غیرنظامی است. از این سستم بیشتر برای کنترل هواگردها استفاده می شود . سابقه پیدایش سامانه تشخیص دوست از دشمن به جنگ جهانی دوم بر می گردد، زمانی که ارتش امریکا به منظور شناسایی هواپیماهای دشمن اقدام به اختصاص شناسه منحصر به فرد فرستنده هواپیماهای امریکایی کرد. سامانه پیشرفته تشخیص دوست از دشمن که در طی جنگ جهانی دوم تاثیر بسزایی در شناسایی هواپیماهای دوست از دشمن داشت، در واقع یک ترانسپوندر ( دستگاه فرستنده خودکار) است و به پیامهای پرسشی ایستگاه زمینی با ارسال پاسخ جواب می دهد که این جواب می تواند به روش های مختلفی رمز گردد.

این سامانه پس از جنگ جهانی دوم گسترش یافت تا جایی که فرودگاهها برای گسترش بیشتر، امیدهای تازه ای یافتند. هدف از ترانسپوندر ، راحتی در آمد و شدهای هوایی توسط رادار است. این سیستم، سیگنال صفحه رادار را تقویت کرده و شناسایی را موثرتر می کند . همچنین حوزه عمل رادار را وسیعتر کرده و به کنترل کننده های آمد و شدهای هوایی امکان می دهد که بتوانند به شکل موثرتری هواپیماها را هدایت و از تصادم انها جلوگیری کرده و هواپیماهای گم شده را پیدا کنند. در این سامانه، هواپیما به طور خودکار، ارتفاع و دیگر اطلاعات پروازی اش را ارسال می کند .

سامانه تشخیص دوست از دشمن یک سامانه شناسایی کدگزاری شده رادیویی است که برای تشخیص دوست یا دشمن بودن هدفی که وجود دارد و موقعیت آن توسط رادار اصلی شناسایی و کشف شده است، به کار می رود. این سامانه با ارسال کد درخواست شناسایی و دریافت پاسخ مورد نظر، دوست یا دشمن بودن هواگرد را تشخیص می دهد . استاندارد فرکانس کارکرد این سیستم برای درخواست، 1030 مگاهرتز و برای پاسخ 1090 مگاهرتز است . آمریکا و سایر کشورهای عضو ناتو در اواخر قرن بیستم شروع به کاربرد یک سامانه تشخیص دوست از دشمن استاندارد شده موسوم به Mark XII کردند. بریتانیا از سامانه ای که با این استاندارد همخوانی داشته باشد، استفاده نمی کرد؛ اما نهایتا سیستمی سازگار با سامانه استاندارد ناتو به نام SIFF را طراحی کرد و توسعه داد .


حالتهای مختلف:

حالتهای 1 تا 5 برای کاربردهای نظامی به کار گرفته می شود و مدلهای A و C و S کاربرد غیر نظامی دارند.

حالت 1: به صورت 2 رقم 8 بیتی، برای شناسایی ماموریت به کار گرفته می شود.

حالت 2: به صورت 4 رقم 8 بیتی، برای شناسایی افراد به کار گرفته می شود.

حالت 3 (A ): به صورت 4 رقم 8 بیتی، برای شناسایی به کار می رود.

حالت 4: به صورت کدگزاری شده کاربرد دارد.

حالت 5: نسخه کدگزاری شده حالت S برای کاربرد نظامی است.

حالت C: این حالت برای گزارش ارتفاع به کار می رود.

حالت S: اطلاعات در این کد به صورت بسته های اطلاعاتی در 2 باند ارسال و دریافت می شوند. بسته به نوع درخواست ، فرمت های مختلفی برای پاسخها وجود دارد.


پرسش ازترانسپوندر:

پرسشهای رادار ناظر ثانویه بر روی فرکانس 1030 مگاهرتز ارسال می شود. فاصله زمانی بین پالسهای مذکور نمایانگر یک پرسش مخصوص است. در حالت A و B هویت هواپیما مورد سوال قرار می گیرد. بسیاری از کشورها برای شناسایی فقط از حالت A استفاده می کنند. پرسشهای حالت A یا B ترانسپوندر به ارسال اطلاعات شناسایی هواپیما از جمله نام و شماره شناسایی که توسط خلبان ، قبلا روی دستگاه تنظیم شده است، مبادرت می کند. بسیاری از ترانسپوندرها فقط در حالت A و C کار می کنند و این دو حالت برای عملکرد صحیح یک ترانسپوندر تقریبا کافی به نظر می آید. حالت B در مواقعی به کار می رود که به علت خرابی ترانسپوندر، حالت A کار نکند و اغلب استفاده نمی شود . در حالت C، ارتفاع هواپیما مورد سوال قرار می گیرد. در این صورت، هواپیما ارتفاع خود را به ایستگاه زمینی گزارش می کند. حالت D فعلا کاربردی ندارد.

پاسخ ترانسپوندر:

ترانسپوندر هواپیما تنها به پرسشهایی که در امتداد اصلی آنتن ایستگاه زمینی ارسال شده است، پاسخ می دهد. نوع پرسش (حالت A و یا D) باید با نوع پاسخ که توسط خلبان روی دستگاه کنترل ترانسپوندر تنظیم می شود یکسان باشد؛ به عنوان مثال، خلبان باید پاسخ نوع A راروی دستگاه کنترل خود انتخاب کند تا ترانسپوندر بتواند قادر به پاسخگویی نوع A به منظور تعیین هویت باشد. پاسخ ترانسپوندر توسط زوج پالسهای رادیویی بر روی فرکانس 1090 مگاهرتز ارسال می شود. این زوج پالسها دارای فاصله زمانی چند میکرو ثانیه هستند.

Transponder در واقع دستگاه کنترل زمینی است که درون هواپیما قرار دارد و توسط کدهایی که روی این دستگاه میتوانیم ست کنیم شناسایی هواپیما توسط Controller بسیار راحت خواهد شد . 

Transponder = Transmitter + Responder 

در اصل Transponder لازمه کار با رادارهای SSR میباشد . بطوری که با ست کردن کدهایی چهار رقمی که معمولا از طرف ATC به خلبان داده میشود میتوان Sector به Sector تغییر مسیر داد . زمانی که کد مورد نظر را روی Transponder ست میکنیم سه دسته اطلاعات به ATC میدهد که عبارتند از : 

1) Call Sign Or Flight Number 

2) Ground Speed 

3) Altitude 

به طور کلی Transponder دارای دو مد A و C است . اگر از مد A استفاده شود همیشه در کنار Target دو آیتم Call Sign و Ground Speed مشخص است اما اگر از مد C استفاده شود علاوه بر دو آیتم فوق Altitude نیز روی صفحه رادار ظاهر میشود پس میتوان گفت که مد C مخصوص ارتفاع است . 

متداول ترین نوع Transponder ی که در هواپیمایی مورد استفاده قرار میگیرد 4096 کدی است که تعدادی از این کد ها Standard Code هستند که در قوانین آمده است که با ست کردن این کدها Alarm برای Controller به صدا در خواهد آمد و شکل Target روی صفحه تغییر میکند که این کدها عبارتند از : 

1) Emergency 7700 

2) Radio Frailer 7600 

3) Hi Jack 7500 


نام دیگر SSR همان Air Traffic Control Beacon System (A.T.C.B.S) است . 

Transponder Receiver : 

در قسمت Radio Panel هواپیما قرار دارد و دارای یک Knob است که دارای چند حالت میباشد که حالات آن عبارتند از : 

1) Standby Position : 

زمانی که Transponder روی این حالت قرار دارد عملا جوابی به ایستگاه زمینی نمیفرستد یکی از کارایی های این حالت این است که باعث Warm Up شدن دستگاه میشود که معمولا بین 1 تا 2 دقیقه طول میکشد . در کل میتوان گفت در زمان Ground Operation هواپیما Transponder باید در این حالت باشد . 

2) On Position : 

معمولا قبل از Take Off یعنی زمانی که هواپیما در ابتدای باند قرار دارد Transponder باید روی این حالت قرار گیرد تا بتواند نسبت به ایستگاه زمینی آماده پاسخگویی باشد . در این حالت چراغ روی Transponder به حالت چشمک زن در می آید . 

3) Ident Position : 

معمولا از این حالت زمانی استفاده میکنیم که ATC از ما بخواهد . هر زمان Transponder روی این حالت قرار بگیرد جوابی که به ایستگاه زمینی میفرستد با پالسهای قوی تر است و باعث میگردد که Target روی Scope نورانی تر و نمایانتر گردد و این باعث میشود شناسایی کردن آن برای ATC راحت تر شود . 

4) Test Position : 

قبل از پرواز Transponder باید چک شود به همین دلیل زمانی که Transponder را روی این حالت قرار میدهیم یک مدار داخل سیستم میفرستد که یک Self Test را برای دستگاه انجام میدهد که اگر دستگاه درست باشد چراغ روی Transponder به حالت چشمک زن در می آید در غیر این صورت اگر چراغ یک سره روشن یا یک سره خاموش ماند در هر دو صورت Transponder برای پرواز قابل اعتماد نیست . 

منبع:military.ir