نگاهی به وضعیت فرودگاه های کشور

با توجه به اینکه صنعت هواپیمایی کشور در سال‌های اخیر بیشتر به گرداندن فرودگاه‌ها و یا خرید هواپیماهای دست دوم محدود شده است و تولید هواپیما در یک چالش چند ساله افتاده، و از آنجا که بررسی مساله‌ی ایران-140 و خرید هواپیماهای دست دوم در بسیاری از مقاطع زمانی صورت گرفته است، بر آن شدیم تا برای اطلاع‌رسانی بیشتر به جامعه‌ی علمی کشور خصوصا در بخش هوافضا به بررسی کوتاه و مختصری راجع به وضعیت فرودگاه‌های ایران بپردازیم. در این بررسی به دنبال آن هستیم تا فرودگاه‌های بین‌المللی کشور را زیر ذره‌بین قرار داده و سپس به علل ایجاد بعضی از فرودگاه‌ها بپردازیم. در انتها نیز برای ایجاد تحول اشاره‌ای مختصر به وضعیت دیگر فرودگاه‌های منطقه که در رقابت با فرودگاه‌های کشور هستند، می‌پردازیم. گرچه این مقاله عقاید و ایده‌های دسته‌ای از جامعه‌ی هوافضای کشور را در بر دارد، اما بیشتر به عنوان شرحی بر آنچه که در صنعت هواپیمایی کشور در حال گذر است بیان می‌شود.

آماری از فرودگا‌ه‌های کشور

برای مطالعه کامل این مطلب به ادامه مطلب مراجعه کنید.

 

طبق آمار منتشر شده در ایران حدود 67 فرودگاه قابل استفاده با مصارف غیرنظامی و نظامی وجود دارد که به طور تقریبی می‌توان گفت که در تمامی نواحی ممکن فرودگاهی تاسیس شده است. از این میان 9 فرودگاه تنها برای مقاصد نظامی، یک فرودگاه به صورت اختصاصی و باقی فرودگا‌ه‌ها برای مقاصد عام و غیرنظامی و در بعضی موارد به طور مشترک مورد استفاده قرار می‌گیرند. تمامی فرودگاه‌های ایران تا کنون کد ICAO گرفته و مورد تایید آن هستند اما تنها 36 مورد از آنها توانسته‌اند کد IATA را دریافت نمایند. به علت شرایط منطقه‌ای ایران دارای فرودگاهی معین برای نشست و برخاست هواپیماهای آب‌نشین ندارد اما تمامی فرودگا‌ه‌های دیگر دارای باند آسفالت شده و معین هستند. خوشبختانه بیشتر فرودگاه‌های ایران از سیستم‌های کمکی برای نشست و برخاست بهره می‌برند.

در این میان تنها 7 فرودگاه ایران بین‌المللی بوده و در آن پروازهای مختلف خطوط هوایی دنیا می‌نشینند. در باقی فرودگا‌ه‌های کشور تنها 31 خط هوایی تثبیت شده‌ی ایران رفت و آمد می‌کنند. البته این سخن کاملا آماری است و حقیقت امر آنست که بسیاری از این فرودگا‌ه‌ها بدون استفاده مانده و یا یک سال را به انتظار یک پرواز احتمالی باقی می‌مانند. راه‌اندازی بسیاری از همین فرودگاه‌ها بدون تفکر اقتصادی و هوافضایی صورت گرفته و تنها به امید حضور یک فرودگاه در آن شهر ساخته شده‌اند. حضور تنها برخی از آنها با نشست پروازهای منحرف شده و یا فرودهای اضطراری توجیه می‌شود، اما باقی فرودگاه‌های غیر اصلی کشور در حال تحمیل کردن ضرر به اقتصاد هواپیمایی کشور هستند. در این بررسی ما به دنبال آن نیستیم که فرودگا‌ه‌های داخلی را مورد انتقاد قرار دهیم و به بحث مختصری در مورد فرودگاه‌های بین‌المللی می‌پردازیم.

فرودگاه‌های بین‌المللی ایران:

-          فرودگاه مهرآباد تهران

-          فرودگاه امام خمینی تهران

-          فرودگاه بین‌المللی اصفهان

-          فرودگاه بین‌المللی شیراز

-          فرودگاه بین‌المللی بندرعباس

-          فرودگاه بین‌المللی زاهدان

نکته‌ی قابل توجه آنست که در این میان نیز دو فرودگاه تهران پرکارتر از باقی فرودگاه‌ها و فرودگاه زاهدان کم‌کارتر نشان داده است. در اینجا فرودگاه امام خمینی که جدیدترین این فرودگاه‌ها به شمار می‌رود را در آخر توضیح خواهیم داد.

فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران

این فرودگاه (ICAO: OIII) در زمان پهلوی و بر اساس طراحی آمریکایی‌ها ساخته شد. این فرودگاه دارای دو باند اصلی 29 چپ و راست بوده و چهار ترمینال اصلی دارد. ترمینال اول مخصوص پروازهای داخلی اصلی و پروازهای بین‌المللی به ترکیه و سوریه است. ترمینال دوم پروازهای بین‌المللی را شامل می‌شود که یکی از آنها به پروازهای مدینه مربوط می‌شود. خطوط هوایی همچون لوفت‌هانزا، ایروفلوت، کی‌ال‌ام، بریتیش ایرویز، آلیتالیا، ایرفرانس و خطوط هوایی اتریش در این ترمینال مسافرگیری می‌شوند. ترمینال چهارم نیز کاملا به پروازهای داخلی اختصاص داده شده‌اند و ترمینال سوم نیز به هواپیماهای نظامی اختصاص داده شدند.

از سوانح رخ داده در این فرودگاه می‌توان به سانحه‌ی سال 2005 اشاره نمود که در ابتدای سال یک بوئینگ 707 به علت شکستن ارابه‌ی فرود در انتهای باند به سمت رودخانه‌ی کن منحرف شد و سه نفر در اثر خفگی مردند. در اواسط سال یک هواپیمای هندی که از بمبئی به آمستردام پرواز می‌کرد در این فرودگاه فرود اضطراری کرد. علت این فرود اضطراری آتش گرفتن بخش بار آن بود. در سومین حادثه‌ی این سال یک هواپیمای C-130 مربوط به نیروی هوایی شامل خبرنگاران اعزامی به رزمایش ارتش کمی پس از برخاست در شهرکی نزدیک فرودگاه سقوط کرد. هنوز علت این سانحه به صورت واضح بیان نشده است.

پیشنهادات:

- افزایش طول باندها

- جداسازی انتهای باند از رودخانه‌ی کن با مکانیزمهای جدید و پیشرفته

- تقویت امکانات اورژانس سوانح

فرودگاه بین‌المللی اضفهان

این فرودگاه (ICAO: OIFM) که طول باند بیشتری نیبت به فرودگاه مهرآباد دارد در مرکز شهر اصفهان قرار گرفته است. تاسیس این فرودگاه نیز به دوره‌ی پهلوی بازمی‌گردد، اما پس از انقالاب تغییراتی در آن اعمال شده و سطح باند آن به طور کامل با آسفالت پوشیده شده است. پروازهای بین‌المللی این فرودگاه تنها به مقصد امارات و دبی انجام می‌شود و باقی پروازها مربوط به داخلند. از این فرودگاه در امور نظامی نیز استفاده می‌شود.

فرودگاه بین‌المللی شیراز

این فرودگاه (ICAO: OISS) یکی از بهترین فرودگاه‌های منطقه بوده و به عنوان دومین فرودگاه مناسب و مدرن ایران شناخته می‌شود. برج کنترل این فرودگاه در سال 2005 به طور کامل مورد تغییرات قرار گرفته و اصلاح شده است. خود فرودگاه نیز طی همین سال اصلاحات عدیده‌ای در بخش باند و هدایت به خود دیده است. بیشتر پروازهای این فرودگاه داخلی است اما پروازهای بین‌المللی آن به کشورهای حوزه‌ی خلیج از جمله بحرین، دبی، کویت و همچنین سوریه انجام می‌شود. این فرودگاه در امور نظامی نیز به کار گرفته شده و تحت اختیار ارتش ایران بوده است.

فرودگاه بین‌المللی مشهد

این فرودگاه (ICAO: OIMM) که نام اختصاصی شهید هاشمی‌نژاد نیز بر روی آن نهاده شده است، یکی از کوتاه‌ترین باندهای فرودگا‌ه‌های کشور را به خود اختصاص داده است. این فرودگاه در IATA نیز عضو بوده و از سیستم‌های الکترونیکی ناوبری جدید نیز استفاده می‌کند. پروازهای داخلی این فرودگاه تقریبا به تمام نقاط ایران انجام می‌شود و به سبب حضور مرقد امام رضا در این شهر از رونق خاصی برخوردار است. اما پروازهای بین‌المللی این فرودگاه نیز به کشورهای حوزه‌ی خلیج از جمله کویت، امارات متحده‌ی عربی، عربستان، قطر و بحرین و همچنین افغانستان، پاکستان، سوریه و ترکیه انجام می‌شود. با توجه به ترافیک هوایی حاکم بر این فرودگاه رسیدگی‌ به این فرودگاه چندان مطلوب و در حد بین‌المللی به نظر نمی‌رسد. این فرودگاه استفاده‌های نظامی نیز دارد.

یکی از مرگبارترین سوانح هوایی تاریخ هوایی ایران در این فرودگاه رخ داد که یک توپولف 154 در آن از باند خارج شده و آتش گرفت و از میان 174 مسافر آن 29 مسافر به دلیل خفگی کشته شدند. این هواپیما از بندرعباس به سمت مشهد پرواز می‌کرد.

پیشنهادات:

- افزایش طول باند در تمام باندها یا حداقل یک باند

- افزایش تعداد گیت‌ها و مکانیزاسیون آنها

- جداسازی گیت بین‌المللی از گیت داخلی

فرودگاه بین‌المللی بندرعباس

این فرودگاه (ICAO: OIKB) به علت منطقه‌‌ای که در آن حاضر است عضو IATA نیز بوده و پروازهای زیادی را در خود می‌بیند. پروازهای بین‌المللی این فرودگاه به کشورهای حوزه‌ی خلیج، پاکستان و هند انجام می‌شود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فرودگاه بدون سانحه بودن آنست.

پیشنهادات:

- نوسازی فرودگاه خصوصا در بخش باند

- بالا بردن کیفیت بخش ترانزیت باری و مکانیزاسیون آن

 

فرودگاه بین‌المللی زاهدان

این فرودگاه (ICAO: OIZH) با وجود بین‌المللی بودن آن به علت کمبود امنیت بیشتر پروازهای بین‌المللی خود را از دست داده است. مهم‌ترین پروازهای بین‌المللی این فرودگاه به سمت پاکستان بوده است که به علت ناامنی‌هایی که در سال‌های اخیر در منطقه وجود داشته است، متوقف شده است. این امر تا حدودی موجب ضرر شده و پروازهای این فرودگاه به داخل کشور و بندر چابهار محدود شده است.

پیشنهادات:

-          استفاده از بخشی از فرودگاه به عنوان محل نگه‌داری هواپیماها پس از پایان یافتن عمر

-          ارتقای سطح امنیت برای ادامه‌ی پروازهای بین‌المللی

-          حذف تبلیغات سوء در منطقه در مورد این فرودگاه

فرودگاه بین‌المللی امام خمینی

فرودگاه بین‌المللی امام خمینی که در 30 کیلومتری جنوب تهران واقع است، از فرودگاه مهرآباد دورتر بوده و برای جایگزینی این فرودگاه راه‌اندازی شده است. این فرودگاه در اواخر دوره‌ی پهلوی و به نام احمدآباد در حال ساخت و راه‌اندازی بود تا بتواند با فرودگاه‌های منطقه به رقابت پرداخته و به عنوان بزرگترین و برترین فرودگاه خاورمیانه شناخته شود. اما با پیروزی انقلاب و ناقص ماندن پروژه‌ی آن تا سال‌های متمادی جایگاه این فرودگاه را یک فرودگاه در دبی که توسط انگلیس طراحی و ساخته شد، گرفت. طراحی این فرودگاه توسط گروهی از طراحان آمریکایی و بر اساس فرودگاه دالاس انجام شده است. بعد از انقلاب جمهوری اسلامی طی قراردادی ادامه‌ی ساخت این فرودگاه به بنیاد مستضعفان و جانبازان واگذار شد اما در میان راه این امر به کنسرسیومی از کمپانی‌های ترک و اتریشی ارائه شد. تا اینکه این فرودگاه در سالگرد تثبیت انقلاب اسلامی بازگشایی شده اما مدت کوتاهی بعد از بازگشایی به علت مشکلاتی که در تامین سوخت و در قرارداد بسته شده بین فرودگاه و وزارت نفت وجود داشت، این فرودگاه تعطیل شد. در این زمان بسیاری از خطوط هوایی ایران از جمله مهم‌ترین آنها، آسمان، با پرواز از فرودگاهی که توسط غیرایرانی‌ها اداره می‌شود، مخالفت نمودند. فردای آن روز از کنسرسیوم اروپایی تقاضا شد که عوامل خود را از این فرودگاه بیرون کند و اداره‌ی فرودگاه به ایران ایر واگذار شد. اما ایران ایر این کار را انجام نداد تا حدی که فردای آن روز نیروهای نظامی این فرودگاه را بسته و تنها یک پرواز از دبی به این فرودگاه انجام شد و پرواز دیگری که قرار بود در این فرودگاه بنشیند به علت مخالفت فرودگاه مهرآباد با فرود در آن، به اصفهان منتقل شد. باقی پروازهای این فرودگاه نیز به مهرآباد انتقال داده شدند. با تمام این مشکلات پس از باز شدن مجدد فرودگاه طی مذاکرات خرازی، وزیر امورخارجه‌ی وقت با همتای خود در ترکیه در طول مدت 5 روز، اداره‌ی فرودگاه پس از 2 هفته که تحت نظر ترک‌ها انجام پذیرفت، به دست نیروهای داخلی سپرده شد. مدیریت جدید فرودگاه با توجه عدم حضور نیروهای خارجی در این فرودگاه، مشکلات امنیتی را از اداره‌ی این فرودگاه حذف کرد اما باقی مشکلات در جای خود باقی مانده‌اند. کمتر از یک سال بعد کانادا و انگلستان به تبعه‌های خود اخطار دادند که از این فرودگاه استفاده نکنند، زیرا یکی باندهای این فرودگاه بر روی قناتی قدیمی بنا شده که امکان ریزش و ایجاد سانحه خواهد داشت. با این خبر بسیاری از پروازهای این فرودگاه دچار اخلال شد تا اینکه باند 29 چپ (غربی) این فرودگاه برای همیشه تعطیل شده و پروازهای این فرودگاه در روز کاهش یافت.

هم اکنون بیشتر پروازهای بین‌المللی تهران به کشورهای منطقه، شرق دور، اروپا و حتی امریکای شمالی از این فرودگاه انجام می‌شود، اما این فرودگاه هیچ‌گاه نتوانست به جایگاهی که قرار بود به آن دست یابد، برسد.

از معایب اصلی این فرودگاه دور بودن آن از مرکز شهر و نبود وسایل نقلیه‌ی عمومی مناسب برای دستیابی به فرودگاه، وجود تنها 2 گیت چک امنیتی، کمبود امکانات رفاهی در فرودگاه و منطقه‌ی اطراف و تاخیر و اشتباه در جابجایی بار مسافران اشاره نمود.

پیشنهادات:

-  برقراری سیستم حمل و نقل عمومی موتوری تا راه‌اندازی خطوط مترو

-  راه‌اندازی شعباتی از رستوران‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای

-  راه‌اندازی مرکز استراحت و متل‌هایی در اطراف فرودگاه در فاصله‌ی مجاز و مناسب

-  افزایش تعداد گیت‌ها و مکانیزه کردن سیستم

-  راه‌اندازی سیستم تبدیل